Μελισσοκομικοί χειρισμοί Νοεμβρίου

«Μήνας, συνδετικός κρίκος, δύο παραγωγικών περιόδων, αυτής που έληξε και της επόμενης που θα ακολουθήσει». 

Οι μελισσοκομικοί χειρισμοί του Νοεμβρίου διακρίνονται γενικά σε δύο κατηγορίες:

• Την ολοκλήρωση των εργασιών που σχετίζονται με την παραγωγική περίοδο που έληξε ή που λήγει το αργότερο στο πρώτο 10ήμερο του Νοεμβρίου και

• Την προετοιμασία των μελισσοσμηνών για την επόμενη παραγωγική περίοδο που έρχεται, με πρώτο μέλημα τη δημιουργία συνθηκών κατάλληλων για καλό ξεχειμώνιασμα.

Εξαιτίας της μεγάλης παραλλακτικότητας των κλιματικών συνθηκών και της μελισσοκομικής χλωρίδας των διαφόρων περιοχών της χώρας μας, οι εργασίες διαφέρουν ανάλογα με τις απαιτήσεις των μελισσοκόμων και την εξισορρόπηση των αναγκών ανάμεσα στις συνθήκες για εκτροφή γόνου και τις απαραίτητες προϋποθέσεις για καλό ξεχειμώνιασμα. Μ’ άλλα λόγια, ενώ στα ψυχρότερα κλίματα της χώρας μας, πρέπει ν’ αρχίσουν οι εργασίες προετοιμασίας των μελισσιών για το χειμώνα, στα πιο ζεστά μέρη, όπου ο Νοέμβριος είναι ήπιος κατά κανόνα, φροντίδα των μελισσοκόμων πρέπει να είναι η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για εκτροφή γόνου. Σε πολλές περιοχές όπου ο Νοέμβριος παρουσιάζει συχνά διαφορετικά πρόσωπα, άλλοτε δριμύς χειμωνιάτικος και άλλοτε ήπιος φθινοπωρινός, ο σώφρων μελισσοκόμος λαμβάνει υπ’ όψιν του τη δυσμενέστερη περίπτωση, προετοιμάζει τα μελίσσια του για τον επερχόμενο χειμώνα, αλλού είναι και έτοιμος να επωφεληθεί από ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες και εκμετάλλευση όψιμων ανθοφοριών για εκτροφή γόνου και ανανέωση του πληθυσμού.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ. 

Α. Αποθήκευση και προστασία των κηρηθρών.

Οι κηρήθρες σε μια επιχείρηση μελισσοκομική αποτελούν σπουδαίο μέρος του μελισσοκομικού κεφαλαίου και βασικός παράγοντας επιτυχίας. 

Δεν είναι ανώφελο να επαναλάβω την άποψη καταξιωμένων διεθνώς επιστημόνων – μελισσοκόμων ότι «Οι παραγωγικές βασίλισσες και οι καλοκτισμένες κηρήθρες είναι το Α και το Ω της επιτυχίας στη μελισσοτροφία». 

Με το τέλος των τρυγητών οι κηρήθρες των μελιτοθαλάμων αλλά και οι κηρήθρες από τους εμβρυοθαλάμους (φωλιές) που περισσεύουν και δεν καλύπτονται από τον εναπομείναντα πληθυσμό των μελισσών, δεν επιστρέφονται ή αφαιρούνται αντίστοιχα από τα μελίσσια και αποθηκεύονται. 

Εάν πρέπει να επιστρέψουμε κάποιες απ’ αυτές αμέσως μετά την φυγοκέντριση του μελιού, διαλέγουμε σκουρόχρωμες και όσες έχουν κάποια ποσότητα γύρης. 

Στην διαδικασία της αποθήκευσης είναι χρήσιμο να γίνεται κάποια διαλογή και να ξεχωρίζουμε τις κηρήθρες ως εξής: 

1) Κατάλληλες και ακατάλληλες. Ακατάλληλες είναι οι κηρήθρες μετά από πολυετή χρήση και πολλαπλές εκτροφές γόνου με αποτέλεσμα η διάμετρος των κελλιών να έχει μικρύνει εμφανώς. Επίσης ακατάλληλες είναι και όσες έχουν σπάσει στη φυγοκέντριση και έχει αποσπασθεί κάποιο κομμάτι ή έχει κοπεί το σύρμα. Καινούργιες κηρήθρες που κόβονται κατά μήκος του επάνω σύρματος , χωρίς αυτό να σπάσει ή να λείπει τμήμα κηρήθρας, τις διορθώνουμε πιέζοντας ελαφρά, με τα δάκτυλα, οι μέλισσες θ’ αναλάβουν αργότερα να τις επανασυγκολλήσουν , με μοναδική ζημιά τη μετατροπή μερικών εργατικών κελιών σε κηφηνοκελλιά. 

2) Σκουρόχρωμες και ανοιχτόχρωμες. Τις σκουρόχρωμες θα τις χρησιμοποιήσουμε νωρίς την Άνοιξη σαν πιο ζεστές, ενώ τις άσπρες στα τέλη της Άνοιξης και το καλοκαίρι εναρμονιζόμενοι με τις προτιμήσεις των ίδιων των μελισσιών που είναι αντίστοιχες.

  

3) Κηρήθρες άδειες και κηρήθρες με γύρη ή μέλι. Αρκετές φορές έχουμε μέσα στα μελίσσια περισσότερες κηρήθρες που προστέθηκαν από κακό υπολογισμό ή σαν συνέπεια της σμίκρυνσης του όγκου του μελισσιού τώρα το Νοέμβριο. Αυτές τις αποθηκεύουμε αμέσως, μαζί με ενδεχόμενα άλλες κηρήθρες που δε χρησιμοποιήθηκαν στην χρονιά που τελειώνει. Τις κηρήθρες που έχουν γύρη τις επιστρέφουμε στα μελίσσια αμέσως μετά τον τρυγητό για τρεις λόγους.

• Είναι οι πρώτες που θα προσβάλει ο κηρόσκωρος.

• Για να χρησιμοποιήσουν οι μέλισσες την γύρη που έχουν μεγάλη ανάγκη στους επόμενους μήνες.

• Για να μη «μουχλιάσουν» οι κηρήθρες. Η μούχλα πάνω στην γύρη σε κηρήθρες που δεν τις προστατεύουν οι μέλισσες οφείλεται στην ανάπτυξη μυκήτων και κυρίως του μύκητα Pericystis alvei. Οι σπόροι του μύκητα αυτού βλαστάνουν μόνο σε θερμοκρασίες κάτω των 20ο C , έτσι δεν εμφανίζονται την άνοιξη ή το καλοκαίρι στο μελίσσι όπου η θερμοκρασία διατηρείται πάνω από 30ο C, αλλά το χειμώνα είτε στις ακριανές κηρήθρες που δεν καλύπτουν οι μέλισσες και βοηθά σ’ αυτό η περίσσεια υγρασίας που δημιουργείται στην κυψέλη από την κατανάλωση μελιού και κακό αερισμό, είτε στις αποθηκευμένες κηρήθρες που διατηρούνται σε δροσερούς χώρους. Η βλάστηση των σπορίων του μύκητα καλύπτει όλη τη γύρη, την καταστρέφει και ενδεχομένως αχρηστεύεται και η κηρήθρα.

Τις κηρήθρες με μέλι που έμειναν μετά το φυγοκέντρισμα πριν τις αποθηκεύσουμε τις επιστρέφουμε στα μελίσσια για ν’ αφαιρέσουν οι μέλισσες το λεπτό στρώμα μελιού, να τις «γλείψουν» όπως λένε χαρακτηριστικά οι μελισσοκόμοι. Η εργασία αυτή γίνεται για ν’ αποφύγουμε τη γρήγορη κρυστάλλωση του μελιού την επόμενη χρονιά όταν ξαναχρησιμοποιήσουμε τις κηρήθρες. Ο χειρισμός όμως αυτός έχει δύο σοβαρά μειονεκτήματα. Την πρόσθετη εργασία που απαιτείται για την τοποθέτηση και αφαίρεση μετά από 2 – 3 μέρες των πλαισίων και δεύτερον την πιθανή περίπτωση να έχουν βάλει οι μέλισσες νέκταρ στις περισσότερες απ’ αυτές με αποτέλεσμα να είναι ακατάλληλες για την αποθήκευση αλλά ούτε και χρόνος ή δυνατότητα να υπάρχει για τη μετατροπή σε μέλι. Μερικοί μελισσοκόμοι για ν’ αποφύγουν το δίλημμα αφήνουν τους ορόφους με τις τρυγημένες κηρήθρες για μερικές ώρες δίπλα στο μελισσοκομείο. Αυτό όμως είναι πολύ επικίνδυνο γιατί κι’ αν ακόμη δεν υπάρχουν κοντά ξένα μελίσσια, η πιθανότητα να προκληθεί λεηλασία στα μελίσσια μας είναι πολύ μεγάλη. 

Συνιστάται: 

- Τρυγημένες κηρήθρες από μέλια που κρυσταλλώνουν πολύ αργά, όπως πεύκο, έλατο, θυμάρι να τις αποθηκεύουμε αμέσως. 

- Τρυγημένες κηρήθρες από μέλια που κρυσταλλώνουν γρήγορα όπως βαμβάκι, ερείκη, πολύκομβο, ηλίανθο κλπ. να τις δίνουμε για 2 – 3 μέρες στα μελίσσια, αργά το απόγευμα, πολλές μαζί (10 – 20 σε ένα μελίσσι) και να τις αφαιρούμε αφού διαπιστώσουμε ότι έχουν πάρει όλο το μέλι οι μέλισσες και δεν έχουν προσθέσει νέκταρ ή δεν έχει γεννήσει η βασίλισσα.

Β. Παραγωγή κεριού – αξιοποίηση παλιών κηρηθρών και απολεπισμάτων του τρυγητού. 

Η παραγωγή κεριού στη χώρα μας είναι μικρή και δεν καλύπτει ούτε τις ανάγκες της μελισσοκομίας. Η μικρή παραγωγή οφείλεται: 

1. 1)  Στη μη ολοκληρωμένη αξιοποίηση του κεριού από παλιές κηρήθρες, απολεπίσματα κλπ. 
   
   
2. 2)  Στην έλλειψη εργαστηρίων επεξεργασίας των ανωτέρω πρώτων υλών για την εξαγωγή καθαρού κεριού. 
   
   
3. 3)  Στην χαμηλή τιμή παραγωγού του κεριού. 
   
   
4. 4)  Στον εξαφανισμό (λόγω και της βαρρόα) των «άγριων» (ελευθέρων) μελισσοσμηνών. 
   
   
   Σε σύγκριση με την προπολεμική περίπολο η παραγωγή είναι μικρότερη λόγω της αντικατάστασης εγχωρίων κυψελών με πλαίσιο κυψέλες. 
   Πέραν των γενικότερων οικονομικών λόγων για τους οποίους επιβάλλεται η αύξηση της παραγωγής κεριού ο κάθε μελισσοκόμος έχει συμφέρον να παράγει ο ίδιος το κερί που χρησιμοποιεί για την κατασκευή φύλλων κηρήθρας και για έναν επιπλέον λόγο ότι είναι σίγουρος για την καθαρότητα (υπολείμματα ακαρεοκτόνων κυρίως) του κεριού. 
   Υπάρχει δυνατότητα αύξησης της εγχώριας παραγωγής κεριού καλής ποιότητας όταν:
5.  
   1. 1)  Οι παλιές κηρήθρες και τα απολεπίσματα επεξεργάζονται χωριστά. 
      
      
   2. 2)  Δημιουργηθούν βιοτεχνίες επεξεργασίας κεριού σε περισσότερες περιοχές. 
      
      
   3. 3)  Γενικευθεί η χρήση 9 πλαισίων αντί των 10 στους μελιτοθάλαμους που είναι πολλαπλώς ωφέλιμη. 
      
      
   Γ. Ωρίμανση - Συσκευασία μελιού
6. 
   
   Η παραγωγή μελιού του προηγούμενου μήνα και ιδιαίτερα αυτή που θα διατεθεί απ’ ευθείας από τον παραγωγό στην κατανάλωση, πρέπει να τύχει κάποιας φροντίδας, ν’ αφεθεί δηλαδή στα δοχεία ωρίμανσης τουλάχιστον 10 μέρες, ώστε να «καθαριστεί» καλά και στη συνέχεια να συσκευασθεί στα μικρότερα δοχεία προς διάθεση. Εάν μάλιστα ο μελισσοκόμος χρησιμοποιήσει γυάλινα βάζα, είναι σίγουρο ότι θα τύχει καλύτερης υποδοχής το μέλι του από τους καταναλωτές. 
   Η σωστή ωρίμανση του μελιού, η αφαίρεση του αφρού που παρατηρείται και η κατά το δυνατόν διάθεση των διαφόρων κατηγοριών ξεχωριστά, ευνοεί τον ίδιο τον παραγωγό, αλλά και βελτιώνει την εικόνα του μελιού στο ευρύ καταναλωτικό κοινό.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΟΣΜΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ. 

Δ. Φροντίδα για ανανέωση του πληθυσμού. 

Η μέριμνα για μεταφορά των μελισσιών σε όψιμες ανθοφορίες για την εκτροφή γόνου και την ανανέωση του πληθυσμού των μελισσιών είναι ίσως το σπουδαιότερο μέλημα του μελισσοκόμου αυτόν τον μήνα. 

Αν μάλιστα είχε μεταφερθεί στα πεύκα από το Σεπτέμβριο και τα μελίσσια παρέμειναν αγόνευτα τον προηγούμενο μήνα, τότε επιβάλλεται η έξοδος των μελισσιών από τα πευκοδάση και η αναζήτηση ανθοφορίας ερείκης, πρώιμης κουμαριάς ή πολύκομπου. 

Αποφασιστικός παράγων για την εκτροφή γόνου είναι η ύπαρξη γύρης ενώ αρκετές φορές τροφοδοτούμε ελαφρά για διέγερση ωοτοκίας.

• Η διεγερτική αυτή τροφοδότηση πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά, γιατί είναι πιθανή η πρόκληση λεηλασίας, να είναι σύντομη ίσα – ίσα να επεκταθεί ο γόνος σε 4 – 5 πλαίσια, να φροντίζουμε να μη καταναλώνουν οι μέλισσες τ’ αποθέματα μελιού, γιατί μια ξαφνική μεταστροφή του καιρού θα έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια από πείνα μελισσιών που έχουν ξοδέψει το μέλι τους για τη διατροφή του γόνου.

• Σε αστικές ή ημιαστικές περιοχές τα μελίσσια επωφελούνται αυτή την εποχή από την άνθηση του δενδρολίβανου και της μουσμουλιάς που, όπως έχουμε γράψει αρκετές φορές, προσφέρουν γύρη και νέκταρ.

Ε. Έλεγχος για ασθένειες 

Τόσο κατά τη διάρκεια του τρυγητού τον προηγούμενο μήνα, αλλά και στις αρχές Νοεμβρίου πρέπει να ελέγξουμε προσεκτικά τα μελίσσια μας για την ύπαρξη και αντιμετώπιση ασθενειών.

• Εάν τα μελίσσια μας δεν έχουν γόνο (συνηθισμένη περίπτωση στα πευκοδάση) και οι θερμοκρασίες του αέρα διατηρούνται πάνω από 12ο C, τότε η αντιμετώπιση της Βαρρόα με ακαρεοκτόνα σε υγρή μορφή είναι πολύ αποτελεσματική. Αν θέλουμε να εξακριβώσουμε μόνοι μας το βαθμό προσβολής των μελισσιών μας από τη βαρρόα, τότε πιάνουμε αρκετές μέλισσες από ένα πλαίσιο και τις εξετάζουμε στο κάτω μέρος της κοιλιάς. Η βαρρόα είναι μισοκρυμμένη ανάμεσα στα χωρίσματα της κοιλιάς της μέλισσας απ’ όπου τρέφεται. Χρειάζεται βέβαια νεανικό μάτι, αλλά αν επιμείνουμε θα τη διακρίνουμε. Η συχνότητα εμφάνισης βαρρόα σε μέλισσες θα μας δώσει πρόχειρα μια ιδέα του βαθμού προσβολής. Η χρησιμοποίηση δύο διαφορετικών ακαρεοκτόνων σε διάστημα δύο τριών ημερών είναι σκόπιμη (π.χ. περιζίν και διάλυμα φλουβαλινέιτ σε νερό).

• Σε περιοχές όπου η νοζεμίαση προκαλεί κάθε χρόνο ζημιές, είναι σκόπιμη και πιο αποτελεσματική φθινοπωρινή αντιμετώπιση, με την τροφοδότηση με φουμιντίλ, σύμφωνα με τις οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία του αντιβιοτικού αυτού. Στη χώρα μας δεν κυκλοφορεί το Fumidil B από το 2004.

ΣΤ. Συνένωση αδύνατων μελισσιών – απομάκρυνση γηρασμένων και εξαντλημένων βασιλισσών. 

Αδύνατα σμήνη κάτω από 4 πλαίσια πληθυσμού, συνενώνονται. Κρατούμε την καλύτερη βασίλισσα. Εξετάζουμε τις βασίλισσες σ’ όλα τα αδύνατα μελίσσια. Παλιά μελίσσια με βασίλισσες πάνω από 2 ετών ηλικίας, που αδυνάτισαν σημαντικά, είναι προφανές ότι το φταίξιμο είναι η εξάντληση των βασιλισσών και είναι προτιμότερο να απομακρύνουμε τη βασίλισσα και να συνενώσουμε το σμήνος με άλλο (συνήθως αδύνατο αλλά με νέα βασίλισσα), τώρα το Νοέμβριο, παρά να το αφήσουμε να ξεχειμωνιάσει με αμφίβολα αποτελέσματα. Είναι προφανές ότι όψιμες παραφυάδες με 3 – 4 πλαίσια πληθυσμό και 1 – 2 πλαίσια γόνου αυτή την εποχή, είναι σε θέση να ξεχειμωνιάσουν ικανοποιητικά, χάρις στην αυξημένη ζωτικότητα που έχουν σε σχέση με τα παλιά μελίσσια. 

• Συνθήκες για καλό ξεχειμώνιασμα Βασικές αρχές για καλό ξεχειμώνιασμα είναι: 

1. Παρουσία παραγωγικής βασίλισσας.

2. Πληθυσμός μελισσιών που αποτελείται στο μεγαλύτερο μέρος 

από νέες μέλισσες που εκκολάφθηκαν αργά το φθινόπωρο. 

3. Αρκετά αποθέματα τροφών σωστά τοποθετημένα στην κυψέλη. Ανάλογα με τη δριμύτητα και τη διάρκεια του χειμώνα κάθε μελισσοκόμος στη δική του περιοχή γνωρίζει τον ελάχιστο αριθμό πλαισίων με μέλι που πρέπει ν ́ αφήσει στα μελίσσια του. Όμως και για τις πλέον ευνοϊκές συνθήκες της χώρας μας, δεν πρέπει ν’ αφήνουμε λιγότερα από 4 πλαίσια μελιού για κάθε μελίσσι. Προσοχή χρειάζεται να μη τοποθετηθούν στη μέση της γονοφωλιάς πλαίσια με μέλι σφραγισμένο σ’ όλη την επιφάνειά του. Είναι δυνατόν να λειτουργήσει αργότερα μέσα στο χειμώνα σαν διάφραγμα και να έχει αντίθετα αποτελέσματα απ’ ότι προσδοκούμε. Τέτοια πλαίσια τοποθετούνται στην άκρη της κυψέλης. 

4. Υγιή μελίσσια 

5. Προφύλαξη των μελισσιών από την έκθεσή τους σε ψυχρούς ανέμους. Υπήνεμα, προσήλια μέρη με νότια έκθεση είναι ιδανικά. 
   
   
6. Προστασία από ποντικούς ή άλλους ενοχλητικούς παράγοντες. 
   
   
7. Περιορισμός της εισόδου και αφαίρεση των πλαισίων που δεν καλύπτουν οι μέλισσες προτού δημιουργήσουν τη χειμωνιάτικη μελισσόσφαιρα. 
   
   
8. Τοποθέτηση των μελισσιών σε μέρη όπου δεν υπάρχει πολύ υγρασία και δεν κινδυνεύουν από ενδεχόμενες πλημμύρες. Αποφυγή τοποθέτησης τους δίπλα σε ποτάμια ή αρδευτικά αυλάκια που έχουν την πιθανότητα να ξεχειλίσουν. 

ΑΛΛΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Αγοραπωλησία μελισσιών. 

Ο Νοέμβριος είναι κατάλληλος μήνας για αγορά σμηνών. Στη χώρα μας πραγματοποιούνται αγορές κυρίως από μελισσοκόμους της Νότιας και νησιώτικης Ελλάδας, που αυτή την εποχή έχουν την δυνατότητα ν’ αναπτύξουν γρηγορότερα τα σμήνη, λόγω των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών. 

Ο Νοέμβριος είναι δροσερός, αν όχι ψυχρός μήνας, τα μελίσσια επομένως δεν κινδυνεύουν από υπερβολική θέρμανση στις πολύωρες μεταφορές. 

Τι πρέπει να προσέχουν όσοι αγοράζουν μελίσσια: 

1. Να εξετάζουν ένα–ένα τα μελίσσια που προμηθεύονται για την ύπαρξη τυχόν ασθενειών γόνου, την παρουσία αρτιμελούς και ζωηρής βασίλισσας. 
   
   
2. Οι κηρήθρες να μην είναι πολύ παλιές και η διάταξη του γόνου και των τροφών στο σύνολο των κηρηθρών να έχει σφαιρική μορφή (κάτι που σημαίνει ότι δεν έχουν αφαιρεθεί ή προστεθεί πλαίσια πρόσφατα). 
   
   
3. Είναιπροτιμότερον’αγοράζουνμόνοταπλαίσιακαιτοσμήνος, να έχουν δηλαδή δικές τους κυψέλες για τη μετάγγιση των σμηνών. Μ’ αυτό τον τρόπο ελέγχουν πλαίσιο – πλαίσιο τα μελίσσια που αγοράζουν και δεν μεταφέρουν, με τις παλαιωμένες συνήθως κυψέλες του πωλητή, μολύσματα διαφόρων ασθενειών (ασκόσφαιρα κλπ.) στην περιοχή τους. 

Τι πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους όσοι πωλούν μελίσσια. 

α) Να μη διαθέτουν προς πώληση μελίσσια που γνωρίζουν ότι είναι άρρωστα ή ορφανά. 

β) Να φέρονται γενικώς με ειλικρίνεια και αλληλεγγύη στους συναδέλφους τους αγοραστές. 

Πηγή: melinet.gr

ΕΠΟΧΙΑΚΟΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ 

Δημήτρης Τσέλλιος Γεωπόνος Αναπληρωτής Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ

Διευθυντής Ινστιτούτου Μελισσοκομίας

Ελληνικές Φυλές Μελισσών

       

Ανά τον κόσμο υπήρξαν όπως σε όλα τα είδη έτσι και στις μέλισσες διάφορες φυλές σε κάθε είδος.

Ο άνθρωπος γρήγορα κατάλαβε ότι αν εισάγει κάποιες ανώτερες φυλές πχ ποιό εργατικές η ποιό ανθεκτικές στις ασθένειες θα έχει και καλύτερη παραγωγή.

Σε μερικές περιπτώσεις αυτό γύρισε μπούμερανγκ όμως γιατί οι αυτόχθονες φυλές που υπήρχαν σε κάθε περιοχή είχαν προσαρμοστεί στο κλίμα και στις συνθήκες που εκεί επικρατούσαν.  

Έτσι οι νέες φυλές που ήρθαν αντί για περισσότερη παραγωγή έδωσαν λιγότερη, γιατί δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν εύκολα στο νέο περιβάλλον. 

Γι αυτό ο άνθρωπος πέρασε σε άλλες λύσεις, πχ διασταύρωση των αυτοχθόνων με τις ξένες φυλές. 

Με αυτά και με αυτά έχουμε σήμερα κάμποσες φυλές μελισσών στην χώρα μας που δεν μπορούν όμως να χαρακτηριστούν ως καθαρόαιμες.

Οι Ελληνικές φυλές κατηγοριοποιούνται ώς εξής:

Apis mellifera adami (Κρητική μέλισσα)

Το όνομα δόθηκε προς τιμή του μοναχού Brother Adam και τη συναντούμε στην Κρήτη. Οι μέλισσες των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου (Κάρπαθος, Ρόδος, Κως, Χίος, Λέσβος) μοιάζουν πολύ με τη μέλισσα αυτή. Οι μέλισσες διαχειμάζουν εύκολα ακόμη και σε περιοχές με κρύο χειμώνα. Η παραγωγή γόνου είναι μεγάλη και συνεχίζεται ακόμη και κατά τη διάρκεια του χειμώνα επειδή οι κλιματολογικές συνθήκες του νησιού το επιτρέπουν. Από τον Φεβρουάριο αρχίζει η γρήγορη ανάπτυξη του γόνου που φθάνει κατά τον Μάιο μέχρι τα 14-18 πλάισια γόνου. Την εποχή αυτή σχεδόν κάθε μελίσσι προετοιμάζεται για σμηνουργία, κατασκευάζοντας συνήθως 60-200 βασιλικά κελιά που ένα μέρος από αυτά είναι σε συστάδες. Ο Brother Adam την περιγράφει σαν "εξαιρετικά επιθετική".

Apis mellifera cecropia (Κεκρόπια μέλισσα)

Το όνομα κεκρόπια μέλισσα χρησιμοποιήθηκε από τον Βεργίλιο στο ποιήμα του "Γεωργικά". Το Βόρειο όριο της Κεκρόπιας φυλής είναι η γραμμή που σχηματίζεται από τις πόλεις Ιωάννινα, Μέτσοβο και Καλαμπάκα. Προς τα Νότια καλύπτει την Κεντρική και Νότια Ελλάδα συμπεριλαμβανομένης και της Πελοποννήσου. Κατά παράδοξο τρόπο στα νησιά του Ιονίου Πελάγους οι μέλισσες μοιάζουν μορφολογικά περισσότερο με την Καρνιολική φυλή παρά με την Κεκρόπια.

Apis mellifera macedonica ( Μακεδονική μέλισσα)

Είναι η πιό πρόσφατα χαρακτηρισμένη φυλή στον κόσμο (1987). Η φυλή αυτή βρίσκεται στη Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρο και Θεσσαλία, πάνω από τη γραμμή που σχηματίζουν οι πόλεις Ιωάννινα, Μέτσοβο και Καλαμπάκα. Επίσης περιλαμβάνει και ένα πολύ μικρό μέρος νότια των Σκοπίων, τη Βουλγαρία, την ανατολική Ρουμανία και ένα μέρος της Ρωσίας. Η Μακεδονική μέλισσα είναι πολύ ήρεμη, έχει μικρή τάση για σμηνουργία, μείωση του γόνου το καλοκαίρι, δυνατούς πληθυσμούς το χειμώνα και συλλογή μεγάλης ποσότητας πρόπολης.

Apis mellifera carnica (Καρνιολική μέλισσα)

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω τη συναντούμε στα νησιά του Ιονίου Πελάγους. Εμφανίζει παρόμοιο μέγεθος, χρώμα και τρίχωμα με εκείνο της Καυκάσιας. Είναι ήρεμη μέλισσα και αναπτύσεται γρήγορα την άνοιξη. Χρησιμοποιεί ελάχιστη πρόπολη και έχει μικρή τάση για σμηνουργία και παραπλάνηση.

Τέλος αξίζει να αναφερθούμε και στην Κυπριακή μέλισσα (Apis mellifera cypria).

Είναι εξαιρετικά επιθετική και όπως αναφέρεται, ούτε ακόμη και ο καπνός δεν τις ηρεμεί. Έχει γρήγορη ανάπτυξη του γόνου και παρουσιάζει έντονη τάση για σμηνουργία.

Μελισσοκομικοί χειρισμοί Νοεμβρίου

Από τον προηγούμενο ήδη μήνα, θα πρέπει ο μελισσοκόμος να έχει φροντίσει ώστε τα μελίσσια να εκμεταλλευτούν τις ανθοφορίες του φθινοπώρου, να εκτρέψουν γόνο προκειμένου να ανανεωθεί ο πληθυσμός του μελισσιού. Οι νέες «φθινοπωρινές» μέλισσες έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και είναι αυτές που θα φροντίσουν για την επιβίωση του μελισσιού κατά τη διάρκεια του χειμώνα καθώς και για την είσοδο στην παραγωγική περίοδο μόλις η περιοχή, η εποχή και οι θερμοκρασίες το επιτρέψουν.
Τα μελίσσια αν δεν έχουν ήδη μεταφερθεί μεταφέρονται στον τόπο διαχείμασης.
Τοποθετούνται σε μέρος τέτοιο ώστε να εκμεταλλεύονται την ηλιοφάνεια του χειμώνα κατά το μέγιστο δυνατό και να προστατεύονται από τους τοπικούς ανέμους και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Ανάλογα πάντα με την περιοχή και τις καιρικές συνθήκες, την περίοδο αυτή το μελίσσι «ξεγονεύει» και είναι η κατάλληλη εποχή για θεραπεία ενάντια στη βαρρόα.
Εκτός από τη θεραπεία γίνεται την εποχή αυτή και προσεκτική επιθεώρηση γενικά της κατάστασης κάθε κυψέλης για να διαπιστωθεί η δυναμικότητα της κυψέλης και η δυνατότητα ασφαλούς «ξεχειμωνιάσματος».
Με τη πτώση της θερμοκρασίας, περιορίζουμε την είσοδο της κυψέλης με «πορτάκια» για να αποφύγουμε την εισβολή εχθρών (π.χ. ποντίκια) και ψυχρού αέρα. Όταν η θερμοκρασία πέσει σημαντικά οι μέλισσες ησυχάζουν και σχηματίζουν «μελισσόσφαιρα» για να μπορέσουν να διατηρήσουν εσωτερικά τη θερμοκρασία που απαιτείται. Στη φάση αυτή είναι σημαντικό, με τη σωστή διάταξη των πλαισίων, κοντά στη μελισσόσφαιρα, να υπάρχει διαθέσιμη τροφή. Η απειλή του χειμώνα στην ουσία είναι η λιμοκτονία και όχι το ψύχος.

Μελιτοφορίες - Ανθοφορίες

Μελιτοφορίες - Ανθοφορίες
Η παρουσίαση των ανθοφοριών και μελιτοφοριών είναι ένα μεγάλο εγχείρημα από πλευράς όγκου πληροφοριών διότι στον Ελλαδικό χώρο έχουμε μια πάρα πολύ πλούσια αυτοφυή βλάστηση που το μεγαλύτερο μέρος της αποτελεί πηγή μελιού και γύρης των μελισσιών. Γι' αυτό θα παρουσιάσουμε τα σημαντικότερα φυτά (αυτοφυή ή καλλιεργούμενα) υπό το πρίσμα της μελισσοκομικής νομής, δηλαδή τα φυτά που εν δυνάμει μπορούν να μας δώσουν σημαντικές ποσότητες μελιού ή γύρης.
Η παρουσίαση αυτή θα γίνει χρονικά για να μας δώσει μια εικόνα για τις πιθανές μεταφορές μελισσοσμηνών σ' αυτές. Θα πρέπει όμως να γίνει σαφές ότι η αναφορά της ανθοφορίας ή μελιτοφορίας δεν συνεπάγεται τη χρονική μοναδικότητα της. Αυτό συμβαίνει γιατί πρωτεύων ρόλο στο χρόνο ανθοφορίας ή μελιτοφορίας (εκτός της φωτοπεριόδου) έχουν:

1. Το γεωγραφικό πλάτος και μήκος που αναφερόμαστε (ηπειρωτική ,παραθαλάσσια, νησιωτική, βόρεια, κεντρική ή νότια περιοχή)
2. Το υψόμετρο της συγκεκριμένης περιοχής
3. Το μικροκλίμα, που είναι ένα πολύπλοκο σύστημα θερμοκρασιακών μεταβλητών (ηλιοφάνεια, ένταση ανέμων κ.λ.π.), μορφολογίας του εδάφους, βροχοπτώσεων και άλλων παραγόντων.
4. Ο καιρός της εκάστοτε χρονιάς.

Συνέπεια των παραπάνω είναι ότι η ανάγνωση και πολύ περισσότερο η «χρονική μετάφραση» των ανθοφοριών ή μελιτοφοριών πρέπει να γίνει με προσοχή και σύμφωνα με τις προσωπικές παρατηρήσεις του κάθε μελισσοκόμου (π.χ. το ανοιξιάτικο ρείκι ανθίζει από τα τέλη Γενάρη στις νότιες περιοχές ως το Μάιο στις πιο βόρειες και ανάλογα με τις βροχοπτώσεις μπορεί να είναι εκμεταλλεύσιμο ή όχι. Επίσης σε μια πλαγιά που έχει 17 ρίζες με ρείκι δεν θα μπορούσαμε να μιλάμε για νομή).Συντμήσεις : Ν = Νέκταρ, Γ = Γύρη, Μ = Μελίτωμα ΧΕΙΜΩΝΑΣ

• Μουσμουλιά (Eriobotriga japonica) (Ν+Γ) (Δεκέμβριος)
  Δίνει πολύ αραιό νέκταρ και ίσως τα μελίσσια να ταλαιπωρούνται πολύ για την εποχή αυτή.
• Ξυνίδα (Oxalis acetosella) (Ν+Γ) (Νοέμβριος - Μάρτιος)
  Πολύ σημαντικό φυτό για την πρώιμη ανάπτυξη στις νότιες περιοχές. Αυτοφύεται κυρίως στους ελαιώνες.
• Αμυγδαλιά (Prunus dulcis) (Ν+Γ) (Ιανουάριος - Μάρτιος).
  Όταν ο καιρός είναι καλός αναπτύσσει πάρα πολύ καλά τα μελίσσια.
• Πεύκο (Pinus hallepensis) (Μ) (Δεκέμβριος - Φεβρουάριος)
  Δίνει μελίτωμα όλο το χειμώνα αλλά δύσκολα μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε, λόγω της κατάστασης των μελισσιών την εποχή αυτή. Στις νότιες περιοχές αντικαθιστά τα χειμωνιάτικα ζαχαροζύμαρα, οχι όμως σε σημείο που να επιλέγουμε μεταφορές στα Πευκοδάση

 ΑΝΟΙΞΗ

• Ανοιξιάτικο ρείκι (Erica albor) (Ν+Γ) (Ιανουάριος - Μάιος)
  Πολύ σημαντικό φυτό για ανάπτυξη αλλά και για πρώιμους τρυγητούς.
• Φασκόμηλα (Salvia pratensis, Salvia alutionosa, Salvia officinalis) (Ν+Γ) (Μάρτιος - Μάιος)
  Υπάρχουν πολλά είδη στον Ελλαδικό χώρο. Δίνουν πολύ καλή ανάπτυξη αλλά και παραγωγή μελιού ανάλογα τη χρονιά. Υπάρχει σ’ όλη την Ελλάδα.

• Λαδανία, Αγκίσαρος (Cistus incanus) (Γ) (Μάρτιος - Ιούνιος)
  Θάμνος με σημαντικές ποσότητες γύρης κόκκινου χρώματος. Ενδείκνυνται για συλλογή. Υπάρχει σε όλη την Ελλάδα
• Χορτολιβαδικά φυτά, κυρίως τριφύλλια(Melilotus albu,Trifolium repeu, Trifolium pretense, trifolium incarnatum, Trifolium badium) (Ν+Γ) (Μάρτιος-Ιούλιος)
  Σημαντική νομή μελιού στις βόρειες κυρίως περιοχές. Χρησιμοποιείται για ανάπτυξη αλλά και συντήρηση μελισσοσμηνών το καλοκαίρι. Υπάρχει σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα.

• Βίκος (Vicia sativa) (Ν+Γ) (Απρίλιος - Μάιος)
  Καλλιεργούμενο φυτό με πολύ αραιό μέλι. Στις καλές χρονιές δίνει σημαντικές ποσότητες μελιού. Προσοχή χρειάζεται όταν κόβεται από συλλεκτικές μηχανές, γιατί μπορεί να σκοτωθούν μέλισσες. Υπάρχει στις πεδινές καλλιεργούμενες περιοχές.
• Πεύκο (Pinus hallepensis) (Μ) (Μάρτιος - Απρίλιος).
  Σημαντική Μελισσοκομική Νομή. Ακόμη και όταν ο καιρός δεν επιτρέπει την μεγάλη συλλογή (τρύγο) τα μελίσσια αποθηκεύουν αρκετές ποσότητες. Ετσι όταν βρούνε γύρη αργότερα αναπτύσσονται πολύ καλά. Προσοχή χρειάζεται αν μεταφερθούν ανεπτυγμένα μελίσσια από νότιες περιοχές σε Πευκοδάση του βορρά και ο καιρός τα κλείσει πολλές ημέρες μέσα μπορεί να λιμοκτονήσουν. Υπάρχει κυρίως στη Θάσο, Χαλκιδική, Εύβοια, Ανατολική Κρήτη, Πελοπόννησο, Αττική, Μεγάλα Νησιά
• Πορτοκάλια (Citrus auratium) (Ν+Γ) (Μάρτιος - Απρίλιος)
  Σημαντική πηγή μελίου. Θέλει καλό καιρό. Τα μελίσσια σμηνουργούν με ευκολία. Προσοχή στα ψεκάσματα. Υπάρχει στην Πελοπόννησο, Ήπειρο, Στερεά Ελλάδα.
• Οπορωφόρα δέντρα [Prunus persica (Ροδακινιά),  Prunus armemiaca (Βερικοκιά),  Purus communis (Αχλαδιά),
  Malus pumila (Μηλιά)] (Ν+Γ) (Μάρτιος - Μάϊος)
  Μηλιές, αχλαδιές, Βερικοκιές κ.τ.λ. Πολύ καλές νομές για ανάπτυξη. Προσοχή στους ψεκασμούς. Υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα

• Ακακία (Αcacia dealbata, Robinia pseudoacacia) (Ν+Γ) (Απρίλιος- Ιούνιος)
  Πολύ καλή πηγή μελίου. Στην Ευρώπη είναι μέλι με καλό όνομα και τιμή. Ευαίσθητη πολύ στις βροχές και στους ανέμους. Υπάρχει κυρίως στα Ηπειρωτικά μέρη.

 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

• Παλιούρι (Paliurus spina-christi) (Ν+Γ) (Μάιος- Ιούνιος)
  Δίνει πολύ μέλι αρκεί να μην βραχεί ή φυσήξει πολύ κατά την διάρκεια της ανθοφορίας. Όταν εμφανιστούνε διάφορα έντομα έχουμε ένδειξη ότι «τελείωσε» η νομή. Υπάρχει σε μεγάλο τμήμα της Ηπειρωτικής Ελλάδος.
• Θρούμπι (Satureia thriba) (Ν+Γ) (Μάιος - Ιούνιος)
  Δίνει άριστο μέλι από άποψη οσμής και γεύσης. Οι προηγηθείσες βροχές ευνοούν την νεκταροέκκριση. Υπάρχει κυρίως στην Νησιωτική Ελλάδα και σε πετρώδη βουνά
• Θυμάρι (Thymus vylgaris, Thymus pulegioides) (Ν+Γ) (Μάιος - Αύγουστος)
  Το πιο γνωστό μέλι με ιδιότητες ίδιες μ’ αυτές της Θρούμπας. Βροχές του Απριλίου και του Μαΐου είναι θείο δώρο καθώς και ο ήπιος χώρος χωρίς καύσωνες καιρός κατά την διάρκεια της ανθοφορίας. Υπάρχει σ’ όλη την Ελλάδα αλλά είναι κύρια νομή στις νησιωτικές περιοχές
• Αγκάθια (Οικογένεια Cobositae) (Ν+Γ) (Ιούλιος - Αύγουστος)
  Φυτά για συντήρηση των μελισσιών, ενίοτε μπορεί να δώσουν κάποιες ποσότητες μελιού.
• Βαμβάκι (Gossypium hirsutium) (Ν+Γ) (Ιούλιος - Αύγουστος)
  Καλλιεργημένο φυτό με άριστης ποιότητας μέλι (μεγάλες ποσότητες Η2Ο2). Προσοχή στους ψεκασμούς. Υπάρχει στις πεδινές καλλιεργούμενες περιοχές
• Τριφύλλια ήμερα (Medicago sativa) (Ν+Γ) (Ιούνιος – Αύγουστος, ανάλογα με την ημερομηνία κοπής)
  Σε καλλιεργημένα μέρη με νερά μπορεί να δώσει μεγάλες ποσότητες μελιού (ειδικά τα κτήματα για σποροπαραγωγή). Υπάρχει στην Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία, Μακεδονία
• Καλαμπόκι (Ζea mays) (Γ) (Ιούλιος - Αύγουστος)
  Φυτό για ανανέωση και ανάπτυξη πληθυσμού. Υπάρχει στις καλλιεργούμενες περιοχές όλης της ηπειρωτικής Ελλάδας.
• Έλατος (Abies cephalonica) (Μ) (Μάιος - Αύγουστος)
  Δίνει πολύ μεγάλες ποσότητες μελιού συναρτήσει του πληθυσμού εντόμων που το «παρασιτούν». Θέλει καλό και ζεστό καιρό. Αν «δουλεύει» πολύ καιρό τα μελίσσια αδυνατίζουν. Αν δεν «δουλεύει» και τα μελίσσια μείνουν καιρό στα Ελατοδάση αδυνατίζουν επίσης. Υπάρχει στα ορεινά μέρη της Ελλάδας και στην Κεφαλλονιά.
• Βελανιδιά (Quercus frainneto, Quercus coaifera) (Μ) (Ιούνιος - Αύγουστος)
  Δίνει μεγάλες ποσότητες μελιού. Στην αρχή («Μελίτωμα στο φύλλο») δίνει ένα σχετικά καλό ανοιχτόχρωμο μέλι. Στο «Μελίτωμα του Βελανιδιού» δίνει κατάμαυρο μέλι με έντονη όχι ιδιαίτερα ευχάριστη γεύση. Αδυνατίζει τα μελίσσια και δεν συνιστάται για ανάπτυξη. Υπάρχει στα ημιορεινά μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας και σε κάποια νησιά.
• Καστανιά (Castanea sativa) (Ν+Γ+Μ) (Ιούνιος - Ιούλιος)
  Καταπληκτικό φυτό για ανάπτυξη μελισσών. Προσοχή: Αν μαζέψουν μεγάλες ποσότητες μελιού (πικρό, σκούρο) μπορεί η γεύση αυτή να συνοδέψει και τους επόμενους τρυγητούς. Υπάρχει στα ορεινά μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας και σε κάποια νησιά.
• Πεύκο (Pinus hallepensis) (Μ) (Ιούλιος - Αύγουστος)
  Το πρώτο «βάρεμα» γίνεται στη Θάσο και στην Κρήτη. Ακολουθούν η Χαλκιδική, Εύβοια κ.τ.λ.
• Ευκάλυπτος (eucalyptus globulus) (Ν+Γ) (Ιούνιος - Σεπτέμβριος)
  Δεν είναι ενδημικό της Ελλάδας. Δίνει καλής ποιότητας μέλι και τα μελίσσια δούλευουν από τα ξημερώματα. Σε άνυνδρες χρονιές υπάρχουν ενδείξεις προβλημάτων στα μελίσσια. Υπάρχει στις νησιώτικες και παραθαλάσσιες νότιες περιοχές.

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ

• Αρμυρίκι (Tamarix Africana) (Γ) (Άυγουστος – Σεπτέμβριος)
  Δίνει πολύ καλές ποσότητες γύρης και σε συνδυασμό με διεγερτική τροφοδοσία τα μελίσσια κάνουν καλούς γόνους. Υπάρχει στις νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές.
• Πεύκο (Pinus hallepensis) (Μ) (Σεπτέμβριος - Δεκέμβριος)
  Σ' αυτή την εποχή συγκεντρώνεται το περισσότερο μέλι από τους Μελισσοκόμους. Να μην γινόμαστε ληστρικοί
• Φθινοπωρινό ρείκι, Σουσούρα (Erica multiflora) (Ν+Γ) (Αύγουστος - Δεκέμβριος)
  Ένα από τα «μαγικά φυτά» της Ελλάδας για τις μέλισσες. Δίνει πολύ καλή ανάπτυξη και παραγωγή μελιού σε καλές χρονιές. Οι πρώιμες βροχές το «αναγκάζουν» να ανθίσει. Προσοχή: Ανθίζει από πάνω προς τα κάτω (υψομετρικά) και από τα Βόρεια προς τα Νότια. Υπάρχει σ’ όλη την Ελλάδα.
• Πολύκομπος (Polygonum spp) (Ν+Γ) (Σεπτέμβριος-Νοέμβριος).
  Φυτό που δίνει μέλι για τρύγο ενίοτε άλλα κάνει καλή ανάπτυξη. Το μέλι του έχει ιδιαίτερη γεύση και θέλει προσοχή. Υπάρχει στις πεδινές και ημιορεινές περιοχές (αυτοφυές ή σαν ζιζάνιο στα σταροχώραφα κυρίως)
• Κουμάρια (Arbutus unedo) (Ν+Γ) (Σεπτέμβριος - Ιανουάριος)
  Φυτό για ανάπτυξη και για μέλι. Έχει αραιό νέκταρ και σε χρονιές με πολλές βροχοπτώσεις θέλει προσοχή γιατί μπορεί να δημιουργήσει ζημιές στα μελίσσια. Το μέλι είναι πολύ πικρό. Υπάρχει στις ηπειρωτικές περιοχές της Ελλάδας

• Χαρουπιά (caratonia siliqua) (Ν+Γ) (Σεπτέμβριος - Νοέμβριος)
  Δίνει πολύ καλή ανάπτυξη και μέλι με ιδιαίτερη γεύση που σε πολλούς δεν αρέσει. Υπάρχουν άγριες (μονό γύρη) και ήμερες (Νέκταρ και γύρη). Υπάρχει στις νησιωτικές και παραθαλάσσιες νότιες περιοχές.
• Κισσός (Hedera helix) (Ν+Γ) (Σεπτέμβριος - Οκτώβριος)
  Αναρριχητικό φυτό. Παρασιτεί σε δέντρα και μεγάλους θάμνους. Δίνει πολύ καλές ποσότητες γύρης και μελιού έτσι ώστε τα μελίσσια να ανανεώνουν επαρκώς τον πληθυσμό τους. Υπάρχει σε όλη την Ελλάδα.